၁၆ ရာစု ဓည၀တီမင္းတို႔၏ ေခါင္းေဆာင္မႈကို ေလ့လာျခင္း
========================================
ေရးသူ-ဦးေက်ာ္ေက်ာ္လိႈင္ (SMART)
kyawkyawhlaing
၁၆ ရာစု ဒုတိယႏွစ္ဆယ့္ငါးႏွစ္အစဦးမွစ၍ ေတာင္ငူတြင္ တပင္ ေရႊထီး၊ ဟံသာ၀တီတြင္ သုရွင္တကာရြတ္ပိ၊ အင္း၀တြင္ သိုဟန္ ဘြား၊ ထိုေနာက္ အုန္းေဘာင္ခံုမႈိင္းတို႔ အသီးသီးအုပ္ခ်ဳပ္လ်က္႐ွိရာ အေနာက္ဘက္ကမ္း႐ိုးတန္းဓည၀တီတြင္ မင္းပါႀကီးအုပ္ခ်ဳပ္လ်က္ ရွိသည္။ အိမ္နီးနားခ်င္းႏိုင္ငံျဖစ္သည့္ အိႏၵိယႏိုင္ငံတြင္ ထိုအခ်ိန္ အခါက ေဒလီကိုဗဟိုျပဳ၍ မဟာေမဒင္မင္းတို႔ စိုးမိုးလ်က္ရွိၾကသည္။
မင္းပါႀကီးသည္ ယခင္မင္းမ်ားလက္ထက္က မဟာေမဒင္ တို႔အားဆံုး႐ံႈးခဲ့ရသည့္ ဘဂၤါ ၁၂ ၿမိဳ႕ကိုျပန္လည္ရယူလိုသည္ႏွင့္ ၁၅၃၂ ႏို၀င္ဘာလ၌ ၾကည္းတပ္၊ ေရတပ္ျပင္ဆင္လ်က္ အိႏၵိယ ဘက္သို႔ခ်ီတက္ကာ စစ္တေကာင္း (Chittagong) ႏွင့္ ဒါဂါၿမိဳ႕ (Dacca) တို႔ကိုသိမ္းယူသည္။ ဒါဂါၿမိဳ႕၀ယ္တပ္ခြဲထားၿပီး ေဒလီ မင္းထံ ဘဂၤါ ၁၂ ၿမိဳ႕ကို အသာအၾကည္ျပန္လည္ေပးအပ္ရန္၊ ထိုသို႔ ေပးအပ္လွ်င္ ေမာက္သူဇာ (Cox Bazaar) အထိသာသိမ္းယူမည္၊ စစ္ၿပိဳင္လွ်င္ ေဒလီအထိခ်ီတက္လာမည္ျဖစ္ေၾကာင္းကို သ၀ဏ္လႊာ ေပးပို႔သည္။ ေဒလီမင္းက ဘဂၤါ ၁၂ ၿမိဳ႕ကိုျပန္လည္ေပးအပ္ခဲ့၍ ေနာက္တစ္ႏွစ္ေမလ၌ ျပန္ခဲ့သည္။
အိႏၵိယျပည္ဂိုအာကမ္းေျခကိုသိမ္းယူထားသည့္ ေပၚတူဂီ တို႔သည္ ၁၅၃၇ ခု၌ နယ္ေျမရလိုမႈျဖင့္ ဓည၀တီကို လာေရာက္ တိုက္ခိုက္ၾကရာ မင္းပါႀကီး၏ေရေၾကာင္းစစ္သည္မ်ားက ၀ါးေဖာင္ ႀကီးမ်ားဖြဲ႕၍ ေကာက္႐ိုးမ်ားကို လူ႐ုပ္ျပဳလုပ္ကာ ယမ္းအိုးမ်ားျမႇဳပ္ လ်က္ ေပၚတူဂီသေဘၤာမ်ားရွိရာသို႔ ေရက်ႏွင့္ေမွ်ာလိုက္ၾကသည္။ ေပၚတူဂီတို႔က စစ္ခ်ီလာၿပီအမွတ္ႏွင့္ ေသနတ္အေျမာက္ပစ္ခတ္ တိုက္ခိုက္ရာ ယမ္းအိုးမ်ားေပါက္ကြဲမီးေလာင္ကုန္သျဖင့္ ေပၚတူဂီ သေဘၤာမ်ားကိုမီးစြဲေလာင္ေလသည္။ မီးေဘးမွလြတ္သည့္ က်န္ သေဘၤာတို႔က ပင္လယ္သို႔ဆုတ္ခြာထြက္ေျပးၾကရသည့္အခါ ဓည၀တီ ေရတပ္က လိုက္လံတိုက္ခိုက္ၾကသျဖင့္ ဖ႐ိုဖရဲျဖစ္သြားၿပီး အႏိုင္ႏိုင္ ႐ုန္းထြက္ၾကရသည္။
၁၅၄၁ ခု၌ ေတာင္ငူမွတပ္တို႔က သံတြဲၿမိဳ႕ကိုထိပါးလာရာ ရြပ္ရြပ္ခၽြံခၽြံခုခံသည္ႏွင့္ ျပန္လည္ဆုတ္ခြာသြားေၾကာင္း ဓည၀တီ မွတ္တမ္းတို႔တြင္ဆိုထားသည္။ ဆက္လက္၍ တပင္ေရႊထီး ကိုယ္ေတာ္တိုင္ခ်ီတက္လာၿပီး တိုက္ခိုက္ေသာ္လည္းမရရွိဘဲ မဟာ မိတ္ျပဳလိုေၾကာင္းစကားဆိုသည္ႏွင့္ မင္းပါႀကီးကလက္ခံေၾကာင္း၊ မင္းပါႀကီး၏အမတ္ ပညာရွိမဟာပညာေက်ာ္ႏွင့္ စကားဆိုေၾကာင္း ဆိုထားသည္။ စာေဟာင္းတို႔တြင္ကား ၁၅၄၅ ခု၌ မင္းပါႀကီး နတ္ရြာစံ၍ သားေတာ္တိကၡာမင္းဆက္ခံသည့္အခါ သံတြဲစား မင္းေအာင္လွက ဓည၀တီမင္းအားမက်ဳိးမႏြံဘဲ ဟံသာ၀တီ တပင္ ေရႊထီးထံ စစ္ကူေတာင္းသည္ဟုေတြ႕ရသည္။ ထုိအခါ ဓည၀တီက သံတြဲကိုသိမ္းပိုက္လိုက္၍ တပင္ေရႊထီးကိုယ္ေတာ္တိုင္ခ်ီတက္၍ သံတြဲကိုေအာင္ျမင္သည့္အခါ ဓည၀တီမင္းက မဟာမိတ္ျပဳ လိုေၾကာင္း သံဃာေလးပါးကိုေစလႊတ္လာသည္ဟုဆိုသည္။ တပင္ ေရႊထီးကလက္ခံ၍ ၁၅၄၆ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္၀ါရီလ၌ ေနျပည္ေတာ္သို႔ ျပန္သည္ဟုေတြ႕ရသည္။ မည္သို႔ဆိုေစကာမူ ဟံသာ၀တီႏွင့္ဓည၀တီ တို႔မဟာမိတ္ျဖစ္ၾကသည္မွာကားထင္ရွားပါသည္။
မင္းပါႀကီးရွိစဥ္က ရွစ္ေသာင္းေစတီတည္၍ သားေတာ္ တိကၡာမင္းက ၿမိဳ႕၏အေ႐ွ႕ေျမာက္ယြန္းတြင္ကိုးေသာင္းေစတီတည္ သျဖင့္ ထိုေဒသ၀ယ္ ယခုတိုင္ေအာင္ “အဘရွစ္ေသာင္း၊ သားကိုး ေသာင္း” ဟုဆိုစမွတ္ျပဳၾကသည္။ ၁၅၅၆ ခုႏွစ္၌ တိကၡာမင္းကို သားေတာ္မင္းေစာလွကနန္းဆက္ခံသည့္အခါ ဟံသာ၀တီတြင္ ဘုရင့္ေနာင္စိုးစံခ်ိန္ျဖစ္သည္။ မင္းေစာလွသည္ မဟာမုနိ တန္ေဆာင္းႀကီးကိုအသစ္မြမ္းမံ၍ ၁၅၆၁ ခုႏွစ္၌ ဒုကၠသိန္ႏွင့္တကြ ေက်ာင္းတိုက္ႀကီးမ်ားေဆာက္လုပ္လွဴဒါန္းသည္။ ဘုရင့္ေနာင္ မင္းတရားႀကီးသည္ တပင္ေရႊထီးလက္ထက္က ဓည၀တီႏွင့္ မဟာမိတ္ျပဳထားျခင္းကို ဆက္ခံထိန္းသိမ္းထားလိုသျဖင့္ ဒုတိယ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္တည္ေထာင္ရာတြင္ ဓည၀တီကိုခ်ီတက္ျခင္း မျပဳ ခဲ့ဟန္တူသည္။
၁၅၇၁ ခုႏွစ္၌ မင္းပါႀကီး၏သားအေထြး မင္းဖေလာင္း သည္ ဓည၀တီတြင္နန္းတက္လာသည္။ ပတ္၀န္းက်င္ၿမိဳ႕ရြာတို႔က သစၥာခံၾက၍ ဓည၀တီမွာၿငိမ္းၿငိမ္းခ်မ္းခ်မ္းရွိကာ စီးပြားေရးလည္း တိုးတက္မႈရွိလာသည္။ ဟံသာ၀တီလက္ေအာက္ခံေမာ္ဖီက ပုန္ကန္၍ ဘုရင့္ေနာင္တပ္တို႔ႏွိမ္နင္းရစဥ္ ထိုမွလူအခ်ဳိ႕သည္ ျပည္၊ ေတာင္ငူသို႔၀င္ေရာက္ခိုလႈံသည့္နည္းတူ ဓည၀တီသို႔လည္း ခိုလႈံ လာၾကသည္။ မင္းဖေလာင္းသည္ ဓည၀တီကိုအခုိင္အလံုျပဳ၍သာ ေနၿပီး သာသနာကိုသာဦးတည္ခ်ီးေျမႇာက္ကာ စစ္မက္ခင္းက်င္း မႈကားမ႐ွိခဲ႔ေခ်။
မင္းဖေလာင္းနတ္ရြာစံလွ်င္ ၁၅၉၃ ခုႏွစ္၌ အိမ္ေရွ႕မင္း သတိုးဓမၼရာဇာသည္ ခမည္းေတာ္အ႐ိုက္အရာကိုဆက္ခံသည္။ ဘိသိက္ခံသည့္အခါ မင္းရာဇာဟူေသာဘြဲ႕ကိုခံယူသည္။ ထိုအခ်ိန္၌ ဟံသာ၀တီတြင္ နႏၵဘုရင္မွာ တန္ခိုးအာဏာေလ်ာ့ပါးလာခ်ိန္ျဖစ္ သည္။ ၁၅၉၅ ခု၌ မင္းရာဇာ၏ညီေတာ္ စစ္တေကာင္းစား ပုန္ကန္ ျခားနား၍ မင္းရာဇာကႏွိမ္နင္းၿပီး ပညာရွိမဟာပညာေက်ာ္အား စစ္တေကာင္းကိုစားေစသည္။ မဟာပညာေက်ာ္၏သား က်ီးညိဳ အား ေရာင္ျဖဴၿမိဳ႕ကိုလည္းေကာင္း၊ သားတစ္ဦးျဖစ္သူ ဒီဃအား ေမာက္သူဇာၿမိဳ႕ကို စားေစသည္။
၁၅၉၇ ခုႏွစ္၌ ေတာင္ငူမင္းရဲေက်ာ္ထင္သည္ ေနာင္ေတာ္ ဟံသာ၀တီမင္းကိုလုပ္ႀကံလုိသျဖင့္ မင္းရာဇာႀကီးထံသုိ႔ လက္ေဆာင္ ပဏၰာမ်ားျဖင့္ ၾကည္ေတာင္စားႏွင့္ ကင္းသာစားတို႔ကို သံေစလႊတ္ စစ္ကူေတာင္းလာသည္။ မင္းရာဇာႀကီးက ““ဟံသာ၀တီ ျပည္ႀကီး သည္ တိုင္းကားႏိုင္ငံက်ယ္၍ ဆင္ျမင္းဗိုလ္ပါ မ်ားလွသည္။ မွဴးေကာင္းမတ္ေကာင္းလည္းမ်ားသည္။ ယင္းတုိ႔ကိုပင္လုပ္ႀကံ၍ ျဖစ္ႏိုင္ခ်ိမ့္မည္ေလာ”” ဟုမိန္႔လွ်င္ သံတို႔က ““ဆင္ျဖဴဆင္နီမ်ားသခင္ ဘ၀႐ွင္မင္းတရားႀကီးဘုရား (ဘုရင့္ေနာင္ကိုဆိုလိုသည္) ရွိေတာ္မူ သည့္ကာလ တိုင္းႏိုင္ငံက်ယ္၍ မွဴးေကာင္းမတ္ေကာင္း၊ ဆင္ျမင္း၊ ဗိုလ္ပါမ်ားသည္မွန္၏။ ယခုသားေတာ္ဘုရားတြင္ မင္းညီမင္းသား မင္းမ်ဳိးမင္းမွဴးမတ္သူရဲသူခက္တို႔ကို မသိမ္းမဆည္း၊ မေပးမကမ္း၊ နည္းေအာင္သာျပဳေလ့ရွိေတာ္မူေသာေၾကာင့္ ႏိုင္ငံေတာ္တစ္၀န္း တြင္ရွိေသာ တိုင္းႀကီးျပည္ႀကီး ထီးေဆာင္းမင္းတကာတို႔သည္ ႐ိုင္းပ်၍ အသီးအသီးျခားနားၾကေလသည္။ သားေတာ္အငယ္ ျပည္ ဘုရင္သတိုးဓမၼရာဇာလည္း ေနာင္ေတာ္တို႔အျပဳအမူကို ႀကိဳက္ေတာ္ မမူ၊ ဧရာ၀တီျမစ္အေနာက္ဘက္တြင္ရွိေသာ စကု၊ စလင္းျပည္ႀကီး မ်ားကို သိမ္းယူျခားနားေလသည္။ ယခုလည္း ဦးရီးေတာ္ ေတာင္ငူ ဘုရင္ရွိေသာ ဆင္ႀကီး၊ ျမင္းႀကီး၊ သမီးေတာ္ကို သိမ္းယူမည့္အျခင္း အရာကိုျပဳေသာေၾကာင့္ ဦးရီးေတာ္က အေၾကာင္းကိုၾကားလာ ရသည္”” ဟုေလွ်ာက္ၾကသည္။
မင္းရာဇာႀကီးက ““သည္အတိုင္းမွန္လွ်င္ ကိုယ္မခ်ိေသာ္ အမိသားကို ထားႏိုင္မည္ေလာ”” ဟုမိန္႔ကာ အေရးစကားၿပီးလွ်င္ မည္သည့္ေန႔ရက္၌ခ်ီလာမည္ဟု ရာဇသံတြင္မွာသည္။ ၁၅၉၇ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္၀ါရီလ၌ မင္းရာဇာႀကီး၏သားေတာ္ မဟာဥပရာဇာ မင္းခေမာင္းႏွင့္ စိန္တင္စားဥကၠာပ်ံတို႔သည္ ကူရြပ္၊ သမၺာန္၊ တိုက္ေလွငါးရာေက်ာ္ႏွင့္ သန္လ်င္သို႔ခ်ီလာကာ သန္လ်င္ၿမိဳ႕ကို တိုက္ယူၿပီး ၿမိဳ႕တြင္း၀င္ကာ အခိုင္အမာေနေလသည္။ ၁၅၉၇ ခုႏွစ္၊ မတ္လ၌ ေတာင္ငူမွတပ္ခုနစ္တပ္ ဟံသာ၀တီသို႔ခ်ီ၍ ေကာလိယ အရပ္တြင္တပ္တည္ကာ ဟံသာ၀တီကိုရံသည္။ ၁၅၉၈ ခုႏွစ္ ဓည၀တီမွ မင္းရာဇာႀကီးကိုယ္တိုင္ ေရေၾကာင္းခ်ီလာကာ ဟံသာ၀တီၿမိဳ႕၏ အေနာက္ဘက္မွလည္းေကာင္း၊ ေတာင္ငူမင္းက အေရွ႕ဘက္မွလည္းေကာင္း၊ ေတာင္ငူမင္း၏သားေတာ္ နတ္သွ်င္ေနာင္က ေျမာက္ဘက္မွလည္းေကာင္း၊ မင္းခေမာင္းက ေတာင္ဘက္မွလည္းေကာင္း ၀န္းရံၾကၿပီး ၿမိဳ႕၏စားနပ္ရိကၡာကို ပိတ္ဆို႔ၾကေလသည္။ ၿမိဳ႕တြင္းတြင္ အစားအေသာက္ရွားပါးလာ၍ မင္းေဆြမ်ဳိး႐ိုးထင္ရွားသူတို႔ ေတာင္ငူမင္း၏တပ္ႏွင့္ မင္းရာဇာ ႀကီးတပ္သို႔ ၀င္ေရာက္ခိုလႈံၾကသည္။ ဟံသာ၀တီဘုရင့္သားေတာ္ မင္းရဲေက်ာ္စြာလည္း ဟံသာ၀တီတြင္ သူရဲသူခက္အမႈထမ္း နည္း သြားသျဖင့္ ၿမိဳ႕ျပကိုအခိုင္အမာျပဳ၍ခုခံေသာ္လည္း အစား အေသာက္မရွိက အခ်ည္းႏွီးသာဟုအမွတ္ရွိေသာေၾကာင့္ ေတာင္ငူ မင္းထံသုိ႔ ““စည္းစိမ္မပ်က္ အသက္ခ်မ္းသာေပးလွ်င္ အညံ့ခံပါမည္”” ဟု အေထာက္ေတာ္ေစလႊတ္သည္။ ေတာင္ငူမင္းက ““အညံ့ခံ၀င္ခဲ့ ငါ့သမီးႏွင့္စံုဖက္၍ သူေကာင္းျပဳေတာ္မူမည္”” ဟူ၍မွာသည္။ ဟံသာ၀တီမင္းနႏၵဘုရင္လည္း မၾကာမီ အညံ့ခံရသည္ကိုေဖာ္ျပခဲ့ ၿပီးျဖစ္ပါသည္။
ေတာင္ငူမင္းသည္ ဟံသာ၀တီတစ္ၿမိဳ႕လံုးကိုရလွ်င္ မင္းရာဇာႀကီးထံသို႔ အထူးထူးေသာပုဆိုးေကာင္း၊ ခါသာ၊ မိုင္းလံု ေရႊဖ်င္၊ မုန္႔၊ ယို၊ သနပ္မ်ားစြာကို လူသံုးေထာင္အားကိုင္ေစ၍ မင္းညီမင္းသား၊ မင္းမွဴးမင္းမတ္အေပါင္းၾကပ္မတ္ေစလ်က္ပို႔သည္။ ထို႔ေနာက္ ဆင္ျဖဴတစ္စီးႏွင့္ ဟံသာ၀တီဘုရင့္သမီးေတာ္ မင္းသမီး ခင္မေႏွာင္းကို မိဖုရားႀကီးအေဆာင္အေယာင္ႏွင္႔တကြ အထိန္း အခ်ီးကေတာ္ ေလးေယာက္၊ ကိုယ္လုပ္ေတာ္ သံုးက်ိပ္ေပး၍ ေ၀ါႏွင့္ မင္းရာဇာႀကီးထံဆက္သသည္။
ထိုအခ်ိန္၌ အယုဒၶယမင္းက ဟံသာ၀တီကိုတိုက္မည္ဟု စစ္ခ်ီလာေၾကာင္းၾကားသိေသာ မင္းရာဇာႀကီးသည္ ဟံသာ၀တီ ေ႐ႊနန္းေတာ္ကစ၍ ေက်ာင္းႀကီး၊ အိမ္ႀကီး၊ က်ီႀကီးရွိသမွ်ကို မီးတိုက္၍ မီးၿငိမ္းလွ်င္ သံထည္ဟူသမွ်ကိုယူ၍ ဓည၀တီသို႔ပို႔သည္။ အေနာက္ဘက္သို႔သြားလိုသည့္ ဘုန္းႀကီးမ်ားကိုလည္း ႐ုပ္တု၊ ပိဋကတ္က်မ္းဂန္တို႔ႏွင့္တကြေလွႏွင့္ပို႔သည္။ မင္းရာဇာက အလံုး အရင္းႏွင့္ေတာမွေန၍ အယုဒၶယမင္းထံပို႔ေသာရိကၡာမ်ားကို ဆီးႀကိဳတိုက္သည္။ ရိကၡာမ်ား အယုဒၶယမင္းထံမေရာက္ႏိုင္၍ အယုဒၶယ တပ္တို႔ငတ္မြတ္ကုန္ၾကရာ တစ္လေက်ာ္ခန္႔ရွိလွ်င္ ရိကၡာျပတ္သည္ႏွင့္ ၁၆၀၀ ျပည့္ႏွစ္၊ ဧၿပီလတြင္း၌ အယုဒၶယသို႔ ျပန္လည္ဆုတ္ခြာသြားၾကသည္။ ထိုအခါမွ မင္းရာဇာႀကီးသည္ ဓည၀တီသို႔ျပန္ကာ ခင္မေႏွာင္းကိုဘိသိက္သြန္း၍ မိဖုရား ေျမႇာက္ကာ ဒိုင္းစု၊ သင္းစု၊ ျမင္းစု မ်ားစြာေပးသည္။
ထိုအခါမွစ၍ ေတာင္ငူမင္းက ဓည၀တီမင္းအားတူေတာ္၊ ဓည၀တီမင္းက ေတာင္ငူမင္းအား ဦးရီးေတာ္ဟူေသာအေခၚအေ၀ၚ ျပဳၾကသည္။ ေနာင္အခါ မင္းႏွစ္ပါးေစလႊတ္သည့္ သံတမန္တို႔အား လမ္းခရီးတြင္ရွိသည့္ လူဆိုးလူသြမ္းတုိ႔က လုယက္ၾကသည္ကိုၾကား သိလွ်င္ ဓည၀တီမင္းက လူသံုးရာေက်ာ္ခန္႔ကို လက္နက္ကိရိယာ ျဖင့္တပ္ဆင္ေပးလ်က္ ေတာင္ငူမင္းထံ “ေကတုမတီႏွင့္ ဓည၀တီ ၾကားတြင္ လူေျပး၊ လူပုန္းတို႔ဖ်က္ဆီးလုယူေသာေၾကာင့္ သံတမန္၊ အေစအပါးမေရာက္ႏိုင္ရွိရသည္။ ကၽြႏု္ပ္က အလံုးအရင္းႏွင့္ သန္လ်င္ၿမိဳ႕တြင္ေနမွ ႏွစ္ျပည္ေထာင္ သံတမန္အေရာက္အေပါက္ လြယ္၍ ေ႐ႊတစ္ျပားတည္းကဲ့သို႔ျဖစ္မည္” စာပို႔သည္။ ေတာင္ငူမင္း ကလည္း သန္လ်င္တြင္အခိုင္အလံုေနမွ သံတမန္အေရာင္းအ၀ယ္ သြားလာသာမည္အႀကံေတာ္ရွိ၍ ““တူေတာ္က အလံုးအရင္းႏွင့္ သန္လ်င္တြင္ေနေစ”” ဟုမွာသည္။
မင္းရာဇာႀကီးက ေပၚတူဂီ ဘရင္ဂ်ီ ငဇင္ကာကို သေဘၤာ သံုးစင္း၊ လြန္းၾကင္ေလွတစ္ရာေက်ာ္၊ လူႏွစ္ေထာင္ခန္႔ႏွင့္ သန္လ်င္ တြင္ အခိုင္အမာေနေစသည္။ ငဇင္ကာသည္ ေတာင္ငူမင္းႏွင့္ ဓည၀တီမင္းတို႔အား လက္ေဆာင္မျပတ္ဆက္သၿပီး မုတၱမစား ဗညားဒလႏွင့္လည္းအေရာင္းအ၀ယ္ျပဳကာ လက္ေဆာင္ပဏၰာ ပို႔ဆက္၍ အေဆြခင္ပြန္းဖြဲ႕သည္။ ဗညားဒလ၏သား ဗညားႏြယ္အား မိမိ၏ သမီးႏွင့္ထိမ္းျမားလ်က္ ခမည္းခမက္ဖြဲ႕ၾကသည္။ ၁၆၀၃ ခုႏွစ္၌ ေတာင္ငူကိုေရာ ဓည၀တီကိုပါ မက်ဳိးမႏြံျပဳ၍ လက္ေဆာင္ မဆက္ဘဲေန႐ံုမက ထိုႏွစ္ျပည္အေရာင္းအ၀ယ္ျပဳသူတို႔အား လမ္း ခရီးမွေန၍ ခ်ဳပ္ထားေလသည္။
ထိုအေၾကာင္းမ်ားေၾကာင့္ ဓည၀တီမွတပ္မ်ား၊ ေတာင္ငူမွ တပ္မ်ား သန္လ်င္ကိုတိုက္ရန္ခ်ီတက္လာၾကသည္။ ဓည၀တီတပ္ကို ဥပရာဇာကိုယ္တိုင္ဦးေဆာင္လာသည္။ ငဇင္ကာလည္း ဂိုအာသို႔ ထြက္ေျပးမည့္အႀကံႏွင့္ မန္အလြဲအရပ္သို႔ သေဘၤာမ်ားႏွင့္ထြက္ လာၿပီး မေျပးသာသည္ႏွင့္ ေက်ာက္ဆူးခ်၍ ေျပာင္းေသနတ္တို႔ျဖင့္ ခုခံသည္။ ေတာင္ငူတပ္မ်ား မေကာ္အရပ္သို႔ေရာက္ၿပီး သန္လ်င္သို႔ မေရာက္လာမီ ဓည၀တီဥပရာဇာတပ္ပ်က္၍ ဥပရာဇာကို ငဇင္ကာ ရသြားသည္။ မင္းရာဇာႀကီးလည္း သားေတာ္ကို ရန္သူရသြားေၾကာင္း ၾကားသိလွ်င္ တိုက္ေလွသံုးရာေက်ာ္ႏွင့္ ကိုယ္ေတာ္တိုင္ခ်ီလာကာ ေတာင္ငူအိမ္ေရွ႕မင္းႏွင့္ေပါင္းစည္းကာ သန္လ်င္ကို၀န္းရံသည္။ ငဇင္ကာက အေလွ်ာ့မေပးဘဲ ၿမိဳ႕ကိုသာအခုိင္အမာျပဳ၍ေနသည္။ အခ်ိန္ၾကာျမင့္စြာ၀န္းရံေသာ္လည္း အညံ့မခံဘဲ ႀကံ့ႀကံ့ခံေနသျဖင့္ ဥပရာဇာကိုေပးအပ္ရန္ေတာင္းခံသည္။ ငဇင္ကာက ““မေလးမစား ငါတို႔ကၽြန္ဟူ၍မဆိုႏွင့္၊ ျပည္ေထာင္ခ်င္းမင္းဟူ၍ဆို၊ ယင္းသို႔ဆိုမွ ဥပရာဇာကိုငါေပးမည္”” ဟူ၍တံု႔ျပန္သည္။ ဓည၀တီမင္းႏွင့္ ေတာင္ငူအိမ္ေရွ႕မင္းတို႔လည္း ငဇင္ကာသည္ မုတၱမဗညားဒလႏွင့္ ခမည္းခမက္ျဖစ္ၾကေသာေၾကာင့္ ဤမွ်တင္းမာေနသည္ကို သိၾက ေသာ္လည္း ငဇင္ကာအလိုကိုလိုက္ရသည္။ အေရးစကားေျပာၿပီး ေနာက္ ““ေနာက္ေနာင္ သန္လ်င္ၿမိဳ႕ကိုမလုပ္ႀကံၿပီ”” ဟု မင္းႏွစ္ပါး ကတိျပဳမွ ငဇင္ကာက ဥပရာဇာကိုပို႔လာသည္။ ဥပရာဇာကိုရလွ်င္ မင္းႏွစ္ပါးလည္း လက္ေဆာင္လဲလွယ္ကာ မိမိတို႔ျပည္ေထာင္ မိမိတို႔ျပန္ၾကရသည္။
ေနာက္ပိုင္း၌ ငဇင္ကာသည္ ပုသိမ္သေဘၤာဆိပ္၊ ဒလ သေဘၤာဆိပ္တို႔ကိုပါ လက္၀ါးႀကီးအုပ္၍ အေရာင္းအ၀ယ္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ထား႐ံုမက ေစတီပုထိုးတို႔၏႒ာပနာကိုေဖာက္ေၾကာင္း ေဖာ္ျပခဲ့ၿပီးျဖစ္ပါသည္။ မင္းရာဇာႀကီးမွာ သားေတာ္အား ငဲ့ကြက္၍ ငဇင္ကာအားအေလွ်ာ့ေပးခဲ့ရၿပီးေနာက္ ၁၆၀၅ ခုႏွစ္၌ သားေတာ္မင္းခေမာင္းသည္ သံတြဲမွေန၍ ပုန္ကန္သည္ႏွင့္ ေတြ႕ႀကံဳရသည္။ မင္းရာဇာႀကီးက တပ္မ်ားႏွင့္ႏွိမ္နင္းၿပီး သားေတာ္အား အျပစ္ေပးမည့္ဆဲဆဲ၌ ကြယ္လြန္သြားၿပီျဖစ္သည့္ မဟာပညာေက်ာ္၏သား ပညာ၀ံသအမတ္က ေတာင္းပန္သျဖင့္ အသက္ေဘးမွခ်မ္းသာခြင့္ေပးလိုက္သည္။ မင္းရာဇာႀကီးသည္ ေျမာက္ဦးၿမိဳ႕ေတာ္ အေနာက္ဘက္၊ ေရႊဆည္၀ကမ္းထိပ္အနီးမွ ရ႐ွိသည့္ဆင္းတုေတာ္ကို ထိုေနရာတြင္ပင္ မဟာရံတံတိုင္းႏွင့္တကြ သိမ္ေက်ာင္းေဆာက္လုပ္ကိုးကြယ္တည္ထားသည္။ သီဟိုဠ္ကၽြန္းႏွင့္ လည္း မဟာမိတ္ဖြဲ႕ခဲ့သည္။ ေနာင္အခါ အင္း၀တြင္စိုးစံသည့္ ဓမၼရာဇာႏွင့္ သံခင္းတမန္ခင္းေဆာင္ရြက္ခဲ့ေၾကာင္းကို ထိုအေၾကာင္းတြင္ဆိုပါမည္။ ၁၆၁၂ ခုႏွစ္၌ မင္းရာဇာႀကီး နတ္ရြာ စံ၍ သားေတာ္မင္းခေမာင္းက နရာဓိပတိ၀ရဓမၼရာဇာ ဘြဲ႕ခံလ်က္ နန္းတက္ပါသည္။

ဓည၀တီမင္းတို့၏ ေခါင္းေဆာင္မႈစြမ္းရည္ကိုေလ႕လာျခင္း
၁။ မင္းပါႀကီးသည္ ယခင္ဓည၀တီမင္းမ်ား ဆံုး႐ႈံးခဲ့ရသည့္ နယ္ပယ္မ်ားကို ျပန္ရေအာင္စြမ္းေဆာင္ႏိုင္သူျဖစ္၍ လက္႐ံုးရည္ႏွလံုးရည္ျပည့္စံုေသာ ေခါင္းေဆာင္တစ္ဦး ျဖစ္ပါသည္။
၂။ မင္းပါႀကီးႏွင့္မင္းပါႀကီး၏သားေတာ္ တိကၡာမင္းတို႔သည္ တပင္ေရႊထီးမွစ၍ ဘုရင့္ေနာင္မင္းတရားႀကီးတိုင္ေအာင္ မဟာမိတ္ျပဳႏိုင္ခဲ့ၾကပါသည္။ ဓည၀တီႏွင့္ ေတာင္ငူ မဟာမိတ္ခိုင္ၿမဲေအာင္စြမ္းေဆာင္ႏိုင္ခဲ့သည့္မင္းပါႀကီးႏွင့္ မင္းပါႀကီး၏သားေတာ္ တိကၡာမင္းတို႔၏ အေျမာ္အျမင္ ႀကီးမႈကိုေလးစားမိပါသည္။
၃။ မင္းပါႀကီး၏သားအေထြး မင္းဖေလာင္းသည္ စစ္ခင္း ျခင္းမျပဳ၊ သာသနာကိုသာဦးတည္ခ်ီးေျမႇာက္ကာ ဓည၀တီ ကို အခုိင္အလံုျပဳ၍ေနသည္ကိုၾကည့္လွ်င္ သာမန္မင္း တစ္ပါးဟုသာ ထင္စရာရွိပါသည္။ စာေရးသူကေတာ့ မိမိအားသာခ်က္၊ အားနည္းခ်က္ကိုသိေသာ ေခါင္းေဆာင္ တစ္ေယာက္ဟုခ်ီးမြမ္းလိုပါသည္။ စစ္မက္မခင္း၍လည္း မင္းဖေလာင္းလက္ထက္တြင္ ဓည၀တီသည္ ေအးေအး ခ်မ္းခ်မ္းျဖင့္ စီးပြားေရးတိုးတက္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
၄။ မင္းရာဇာႀကီးမွာ အခြင့္အေရးကို ျမင္တတ္သူ၊ အသံုးခ် တတ္သူအျဖစ္မွတ္သားမိပါသည္။ သို႔ရာတြင္ ဟံသာ၀တီ ကိုမီးတိုက္ျခင္း၊ ေပၚတူကီငဇင္ကာကို ေနရာေပးခဲ့ျခင္းတို႔ သည္ သမိုင္းတြင္ အစြန္းအထင္းျဖင့္ က်န္ခဲ့သည္မွာေတာ့ ၀မ္းနည္းဖြယ္ရာျဖစ္ပါသည္။

က်မ္းကိုးစာရင္း
၁။ မွန္နန္းမဟာရာဇ၀င္ေတာ္ႀကီး
၂။ ရခိုင္ရာဇ၀င္ (ဦးေအာင္သာဦး)
၃။ The land of the Great Image (Maurice Collis)
၄။ ျမန္မာမင္းမ်ားအေရးေတာ္ပံု ၆ေစာင္တြဲ
၅။ ရခိုင္ရာဇ၀င္သစ္က်မ္း (ဒုတိယတြဲ) (စႏၵမာလာလကၤာရ)
၆။ Arakan History (Abu Aaneen)

၁၆ ရာစု ဓညဝတီမင်းတို့၏ ခေါင်းဆောင်မှုကို လေ့လာခြင်း
=================================
ရေးသူ-ဦးကျော်ကျော်လှိုင် (SMART)
#kyawkyawhlaing
၁၆ ရာစု ဒုတိယနှစ်ဆယ့်ငါးနှစ်အစဦးမှစ၍ တောင်ငူတွင် တပင် ရွှေထီး၊ ဟံသာဝတီတွင် သုရှင်တကာရွတ်ပိ၊ အင်းဝတွင် သိုဟန် ဘွား၊ ထိုေ

နာက် အုန်းဘောင်ခုံမှိုင်းတို့ အသီးသီးအုပ်ချုပ်လျက်ရှိရာ အနောက်ဘက်ကမ်းရိုးတန်းဓညဝတီတွင် မင်းပါကြီးအုပ်ချုပ်လျက် ရှိသည်။ အိမ်နီး

နားချင်းနိုင်ငံဖြစ်သည့် အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် ထိုအချိန် အခါက ဒေလီကိုဗဟိုပြု၍ မဟာမေဒင်မင်းတို့ စိုးမိုးလျက်ရှိကြသည်။
မင်းပါကြီးသည် ယခင်မင်းများလက်ထက်က မဟာမေဒင် တို့အားဆုံးရှုံးခဲ့ရသည့် ဘင်္ဂါ ၁၂ မြို့ကိုပြန်လည်ရယူလိုသည်နှင့် ၁၅၃၂ နို

ဝင်ဘာလ၌ ကြည်းတပ်၊ ရေတပ်ပြင်ဆင်လျက် အိန္ဒိယ ဘက်သို့ချီတက်ကာ စစ်တကောင်း (Chittagong) နှင့် ဒါဂါမြို့ (Dacca) တို့ကိုသိမ်းယူ

သည်။ ဒါဂါမြို့ဝယ်တပ်ခွဲထားပြီး ဒေလီ မင်းထံ ဘင်္ဂါ ၁၂ မြို့ကို အသာအကြည်ပြန်လည်ပေးအပ်ရန်၊ ထိုသို့ ပေးအပ်လျှင် မောက်သူဇာ (Cox

Bazaar) အထိသာသိမ်းယူမည်၊ စစ်ပြိုင်လျှင် ဒေလီအထိချီတက်လာမည်ဖြစ်ကြောင်းကို သဝဏ်လွှာ ပေးပို့သည်။ ဒေလီမင်းက ဘင်္ဂါ ၁၂ မြို့ကို

ပြန်လည်ပေးအပ်ခဲ့၍ နောက်တစ်နှစ်မေလ၌ ပြန်ခဲ့သည်။
အိန္ဒိယပြည်ဂိုအာကမ်းခြေကိုသိမ်းယူထားသည့် ပေါ်တူဂီ တို့သည် ၁၅၃၇ ခု၌ နယ်မြေရလိုမှုဖြင့် ဓညဝတီကို လာရောက် တိုက်ခို

က်ကြရာ မင်းပါကြီး၏ရေကြောင်းစစ်သည်များက ဝါးဖောင် ကြီးများဖွဲ့၍ ကောက်ရိုးများကို လူရုပ်ပြုလုပ်ကာ ယမ်းအိုးများမြှုပ် လျက် ပေါ်တူ

ဂီသင်္ဘောများရှိရာသို့ ရေကျနှင့်မျှောလိုက်ကြသည်။ ပေါ်တူဂီတို့က စစ်ချီလာပြီအမှတ်နှင့် သေနတ်အမြောက်ပစ်ခတ် တိုက်ခိုက်ရာ ယမ်းအိုးများ

ပေါက်ကွဲမီးလောင်ကုန်သဖြင့် ပေါ်တူဂီ သင်္ဘောများကိုမီးစွဲလောင်လေသည်။ မီးဘေးမှလွတ်သည့် ကျန် သင်္ဘောတို့က ပင်လယ်သို့ဆုတ်ခွာ

ထွက်ပြေးကြရသည့်အခါ ဓညဝတီ ရေတပ်က လိုက်လံတိုက်ခိုက်ကြသဖြင့် ဖရိုဖရဲဖြစ်သွားပြီး အနိုင်နိုင် ရုန်းထွက်ကြရသည်။
၁၅၄၁ ခု၌ တောင်ငူမှတပ်တို့က သံတွဲမြို့ကိုထိပါးလာရာ ရွပ်ရွပ်ချွံချွံခုခံသည်နှင့် ပြန်လည်ဆုတ်ခွာသွားကြောင်း ဓညဝတီ မှတ်တမ်

းတို့တွင်ဆိုထားသည်။ ဆက်လက်၍ တပင်ရွှေထီး ကိုယ်တော်တိုင်ချီတက်လာပြီး တိုက်ခိုက်သော်လည်းမရရှိဘဲ မဟာ မိတ်ပြုလိုကြောင်းစ

ကားဆိုသည်နှင့် မင်းပါကြီးကလက်ခံကြောင်း၊ မင်းပါကြီး၏အမတ် ပညာရှိမဟာပညာကျော်နှင့် စကားဆိုကြောင်း ဆိုထားသည်။ စာဟောင်းတို

႔တွင်ကား ၁၅၄၅ ခု၌ မင်းပါကြီး နတ်ရွာစံ၍ သားတော်တိက္ခာမင်းဆက်ခံသည့်အခါ သံတွဲစား မင်းအောင်လှက ဓညဝတီမင်းအားမကျိုးမနွံဘဲ

ဟံသာဝတီ တပင် ရွှေထီးထံ စစ်ကူတောင်းသည်ဟုတွေ့ရသည်။ ထိုအခါ ဓညဝတီက သံတွဲကိုသိမ်းပိုက်လိုက်၍ တပင်ရွှေထီးကိုယ်တော်တို

င်ချီတက်၍ သံတွဲကိုအောင်မြင်သည့်အခါ ဓညဝတီမင်းက မဟာမိတ်ပြု လိုကြောင်း သံဃာလေးပါးကိုစေလွှတ်လာသည်ဟုဆိုသည်။ တပင် ေ

ရွှထီးကလက်ခံ၍ ၁၅၄၆ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ၌ နေပြည်တော်သို့ ပြန်သည်ဟုတွေ့ရသည်။ မည်သို့ဆိုစေကာမူ ဟံသာဝတီနှင့်ဓညဝတီ တို့မဟာ

မိတ်ဖြစ်ကြသည်မှာကား ထင်ရှားပါသည်။
မင်းပါကြီးရှိစဉ်က ရှစ်သောင်းစေတီတည်၍ သားတော် တိက္ခာမင်းက မြို့၏အရှေ့မြောက်ယွန်းတွင်ကိုးသောင်းစေတီတည် သဖြင့်

ထိုဒေသဝယ် ယခုတိုင်အောင် “အဘရှစ်သောင်း၊ သားကိုး သောင်း” ဟုဆိုစမှတ်ပြုကြသည်။ ၁၅၅၆ ခုနှစ်၌ တိက္ခာမင်းကို သားတော်မင်းစော

လှကနန်းဆက်ခံသည့်အခါ ဟံသာဝတီတွင် ဘုရင့်နောင်စိုးစံချိန်ဖြစ်သည်။ မင်းစောလှသည် မဟာမုနိ တန်ဆောင်းကြီးကိုအသစ်မွမ်းမံ၍ ၁၅၆၁

ခုနှစ်၌ ဒုက္ကသိန်နှင့်တကွ ကျောင်းတိုက်ကြီးများဆောက်လုပ်လှူဒါန်းသည်။ ဘုရင့်နောင် မင်းတရားကြီးသည် တပင်ရွှေထီးလက်ထက်က ဓည

ဝတီနှင့် မဟာမိတ်ပြုထားခြင်းကို ဆက်ခံထိန်းသိမ်းထားလိုသဖြင့် ဒုတိယ မြန်မာနိုင်ငံတော်တည်ထောင်ရာတွင် ဓညဝတီကိုချီတက်ခြင်း မပြု

ခဲ့ဟန်တူသည်။
၁၅၇၁ ခုနှစ်၌ မင်းပါကြီး၏သားအထွေး မင်းဖလောင်း သည် ဓညဝတီတွင်နန်းတက်လာသည်။ ပတ်ဝန်းကျင်မြို့ရွာတို့က သစ္စာခံကြ၍

ဓညဝတီမှာငြိမ်းငြိမ်းချမ်းချမ်းရှိကာ စီးပွားရေးလည်း တိုးတက်မှုရှိလာသည်။ ဟံသာဝတီလက်အောက်ခံမော်ဖီက ပုန်ကန်၍ ဘုရင့်နောင်တပ်တို့နှ

ိမ်နင်းရစဉ် ထိုမှလူအချို့သည် ပြည်၊ တောင်ငူသို့ဝင်ရောက်ခိုလှုံသည့်နည်းတူ ဓညဝတီသို့လည်း ခိုလှုံ လာကြသည်။ မင်းဖလောင်းသည် ဓည

ဝတီကိုအခိုင်အလုံပြု၍သာ နေပြီး သာသနာကိုသာဦးတည်ချီးမြှောက်ကာ စစ်မက်ခင်းကျင်း မှုကားမရှိခဲ့ချေ။
မင်းဖလောင်းနတ်ရွာစံလျှင် ၁၅၉၃ ခုနှစ်၌ အိမ်ရှေ့မင်း သတိုးဓမ္မရာဇာသည် ခမည်းတော်အရိုက်အရာကိုဆက်ခံသည်။ ဘိသိက်ခံ

သည့်အခါ မင်းရာဇာဟူသောဘွဲ့ကိုခံယူသည်။ ထိုအချိန်၌ ဟံသာဝတီတွင် နန္ဒဘုရင်မှာ တန်ခိုးအာဏာလျော့ပါးလာချိန်ဖြစ် သည်။ ၁၅၉၅ ခု၌

မင်းရာဇာ၏ညီတော် စစ်တကောင်းစား ပုန်ကန် ခြားနား၍ မင်းရာဇာကနှိမ်နင်းပြီး ပညာရှိမဟာပညာကျော်အား စစ်တကောင်းကိုစားစေသည်။

မဟာပညာကျော်၏သား ကျီးညို အား ရောင်ဖြူမြို့ကိုလည်းကောင်း၊ သားတစ်ဦးဖြစ်သူ ဒီဃအား မောက်သူဇာမြို့ကို စားစေသည်။
၁၅၉၇ ခုနှစ်၌ တောင်ငူမင်းရဲကျော်ထင်သည် နောင်တော် ဟံသာဝတီမင်းကိုလုပ်ကြံလိုသဖြင့် မင်းရာဇာကြီးထံသို့ လက်ဆောင် ပဏ

ၰာများဖြင့် ကြည်တောင်စားနှင့် ကင်းသာစားတို့ကို သံစေလွှတ် စစ်ကူတောင်းလာသည်။ မင်းရာဇာကြီးက ““ဟံသာဝတီ ပြည်ကြီး သည် တိုင်

းကားနိုင်ငံကျယ်၍ ဆင်မြင်းဗိုလ်ပါ များလှသည်။ မှူးကောင်းမတ်ကောင်းလည်းများသည်။ ယင်းတို့ကိုပင်လုပ်ကြံ၍ ဖြစ်နိုင်ချိမ့်မည်လော”” ဟုမိန်

႔လျှင် သံတို့က ““ဆင်ဖြူဆင်နီများသခင် ဘ၀ရှင်မင်းတရားကြီးဘုရား (ဘုရင့်နောင်ကိုဆိုလိုသည်) ရှိတော်မူ သည့်ကာလ တိုင်းနိုင်ငံကျယ်၍

မှူးကောင်းမတ်ကောင်း၊ ဆင်မြင်း၊ ဗိုလ်ပါများသည်မှန်၏။ ယခုသားတော်ဘုရားတွင် မင်းညီမင်းသား မင်းမျိုးမင်းမှူးမတ်သူရဲသူခက်တို့ကို မသိမ်

းမဆည်း၊ မပေးမကမ်း၊ နည်းအောင်သာပြုလေ့ရှိတော်မူသောကြောင့် နိုင်ငံတော်တစ်ဝန်း တွင်ရှိသော တိုင်းကြီးပြည်ကြီး ထီးဆောင်းမင်းတ

ကာတို့သည် ရိုင်းပျ၍ အသီးအသီးခြားနားကြလေသည်။ သားတော်အငယ် ပြည် ဘုရင်သတိုးဓမ္မရာဇာလည်း နောင်တော်တို့အပြုအမူကို ကြိုက်

တော် မမူ၊ ဧရာဝတီမြစ်အနောက်ဘက်တွင်ရှိသော စကု၊ စလင်းပြည်ကြီး များကို သိမ်းယူခြားနားလေသည်။ ယခုလည်း ဦးရီးတော် တောင်ငူ

ဘုရင်ရှိသော ဆင်ကြီး၊ မြင်းကြီး၊ သမီးတော်ကို သိမ်းယူမည့်အခြင်း အရာကိုပြုသောကြောင့် ဦးရီးတော်က အကြောင်းကိုကြားလာ ရသည်””

ဟုလျှောက်ကြသည်။
မင်းရာဇာကြီးက ““သည်အတိုင်းမှန်လျှင် ကိုယ်မချိသော် အမိသားကို ထားနိုင်မည်လော”” ဟုမိန့်ကာ အရေးစကားပြီးလျှင် မည်သည်

့နေ့ရက်၌ချီလာမည်ဟု ရာဇသံတွင်မှာသည်။ ၁၅၉၇ ခုနှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလ၌ မင်းရာဇာကြီး၏သားတော် မဟာဥပရာဇာ မင်းခမောင်းနှင့် စိန်တ

င်စားဥက္ကာပျံတို့သည် ကူရွပ်၊ သမ္ဗာန်၊ တိုက်လှေငါးရာကျော်နှင့် သန်လျင်သို့ချီလာကာ သန်လျင်မြို့ကို တိုက်ယူပြီး မြို့တွင်းဝင်ကာ အခိုင်အမာ

နေလေသည်။ ၁၅၉၇ ခုနှစ်၊ မတ်လ၌ တောင်ငူမှတပ်ခုနစ်တပ် ဟံသာဝတီသို့ချီ၍ ကောလိယ အရပ်တွင်တပ်တည်ကာ ဟံသာဝတီကိုရံသည်။ ၁

၅၉၈ ခုနှစ် ဓညဝတီမှ မင်းရာဇာကြီးကိုယ်တိုင် ရေကြောင်းချီလာကာ ဟံသာဝတီမြို့၏ အနောက်ဘက်မ